De coronapandemie werkt
De coronapandemie werkt - vanaf de eerste lockdown tot nu, in de vaccinatietijd - als een scanner-doorlichting van het gedrag van mens en samenleving. Het premoderne mens- en wereldbeeld werd enkele eeuwen geleden aan de kant geschoven. De te onderdanige mens werd bevrijd. Nu is het laatmoderne mens- en wereldbeeld aan verdieping en verbreding toe. Er is een nieuw denken en handelen nodig met het oog op de grote maatschappelijke uitdagingen die er al waren voor de coronapandemie. Het welgrepen eigenbelang werkt niet en de autonome mens bestaat niet. We hebben nood aan een nieuw dieper en breder sociaal humanisme.
In ons land en in Europa (en in de VS) hebben we veel mogelijkheden om de nieuwe uitdagingen te beantwoorden. Dat zal gepaard gaan met grondige heroriëntaties: de kloof tussen rijk en arm moet eindelijk verkleinen, overal is er meer participatie en rechtvaardigheid nodig. En de economie en politiek moeten worden herzien met het oog op de waardigheid van de mens en op de nieuwe rol van de aarde als machtige mede-actor in het maatschappelijke gebeuren.
Het zal nog een hele mentale transformatie vragen om dat samen constructief te kunnen aanpakken. Vandaag zien we vele primaire impulsen en reflexen: onbehagen wegens beperking, ontkenning van feiten en waarheid, ongeduld, verlangen om weer gewoon door te gaan zoals vroeger, onvermogen om te volharden in beperking, onmacht om dingen in een breder perspectief te plaatsen, ongenoegen, wrevel en woede tegenover anderen.
Zelfs tv programma’s als Terzake en De Afspraak zitten gevangen in een kortzichtige blik en aanpak.
Er zijn gelukkig vele maatschappelijke leiders, denkers, mediamensen en groepen die kalm blijven, die dieper en verder zien.
De Franse filosoof Bruno Latour en de Amerikaanse politiek filosoof William Connolly wijzen er ons op - met grote kracht - dat de mens zo innig en intens verstrengeld zit in zijn relaties met anderen, de samenleving en het leven op aarde dat een nieuwe sociale ethiek in economie en politiek en in heel de samenleving niet alleen wenselijk maar ook levensnoodzakelijk is.
Niet met onbehagen, ongeduld, wrevel en woede tegenover elkaar maar met nieuwe ogen en ‘een nieuw coöperatief wij’ kunnen we een leefbare aarde uitbouwen. Niet met meer donker kunnen we het donker in de samenleving bestrijden. Enkel met licht kunnen we het donker breken. Zo weet en doet ook paus Franciscus het in zijn recente encycliek Fratelli tutti, over broederlijkheid en sociale vriendschap. Passende lectuur op 2 februari, Lichtmis.
Zie ook Ive Marx en Ignaas Devisch in DS van dinsdag 2 februari 2021 en Björn Soenens op zijn facebook.
Jean-Paul Vermassen
02/02/2021